Świętokrzyskie to region, który kryje w sobie znacznie więcej niż może się wydawać na pierwszy rzut oka. Ta niewielka kraina, położona w sercu Polski, zachwyca różnorodnością krajobrazów, bogactwem historii oraz niezliczonymi atrakcjami, które czekają na odkrycie. Od tajemniczych gór, przez średniowieczne zamki, po nowoczesne parki rozrywki – każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Świętokrzyskie to idealne miejsce na jednodniowe wycieczki, zwłaszcza w niedzielę, gdy szukamy odskoczni od codziennego zgiełku i chcemy naładować baterie przed kolejnym tygodniem pracy.
Jak mawiał Jan Paweł II podczas jednej ze swoich pielgrzymek w Góry Świętokrzyskie: „Tu, w sercu Polski, gdzie przyroda i historia splatają się w harmonijną całość, człowiek odnajduje siebie i swoją tożsamość„. Trudno o lepsze podsumowanie regionu, który łączy w sobie naturalne piękno z fascynującą historią sięgającą początków państwa polskiego.
Zapraszam więc w podróż po najciekawszych miejscach województwa świętokrzyskiego, które warto odwiedzić podczas niedzielnego wypadu. Przekonajcie się sami, że to nie tylko Łysica i Kielce – to prawdziwa skarbnica niespodzianek i niezapomnianych wrażeń!
1. Święty Krzyż i klasztor na Łysej Górze
To miejsce jest prawdziwym sercem regionu – nie bez powodu dało nazwę całemu województwu i stanowi obowiązkowy punkt każdej wycieczki po Świętokrzyskim.
Łysa Góra (595 m n.p.m.), druga co do wysokości w Górach Świętokrzyskich, kryje w sobie fascynującą historię. Na jej szczycie znajduje się klasztor pobenedyktyński z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego, które według tradycji przywiózł tu w XII wieku Emeryk, syn króla węgierskiego. Od stuleci miejsce to stanowi cel pielgrzymek, ale nawet niewierzący będą pod wrażeniem panoramy roztaczającej się ze szczytu góry oraz muzeum misyjnego znajdującego się na terenie klasztoru.
A dla miłośników natury prawdziwą gratką będzie spacer przez gołoborze – unikalne rumowisko skalne, pozostałość po epoce lodowcowej. Te kamienne morza, jak je nazywają miejscowi, wyglądają szczególnie magicznie w porannej mgle lub przy zachodzącym słońcu.
2. Jaskinia Raj
Ukryta niedaleko Chęcin Jaskinia Raj to prawdziwy geologiczny klejnot regionu. Nazwa nie jest przesadzona – wnętrze jaskini zachwyca bogactwem i różnorodnością form naciekowych. Stalaktyty, stalagmity, kolumny i draperie tworzą bajkowe kompozycje, które rozwijały się przez tysiące lat.
Jaskinia ma zaledwie 240 metrów długości, ale każdy metr trasy turystycznej dostarcza niezapomnianych wrażeń. Co ciekawe, znaleziono tu również ślady pobytu człowieka neandertalskiego sprzed około 50 tysięcy lat! Przy jaskini znajduje się nowoczesny pawilon wystawowy, gdzie można zobaczyć rekonstrukcję obozowiska neandertalczyków i dowiedzieć się więcej o geologicznej historii regionu.
Wizyta w Jaskini Raj to prawdziwa podróż w czasie – zanurzycie się w prehistorię i zobaczycie na własne oczy cuda, które natura tworzyła przez setki tysięcy lat.
3. Zamek królewski w Chęcinach
Malownicze ruiny gotyckiego zamku górujące nad miasteczkiem Chęciny to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli regionu świętokrzyskiego. Zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku zamek pełnił funkcje obronne, był królewską rezydencją, a także więzieniem dla ważnych osobistości.
Dziś, po gruntownej rewitalizacji, zamek oferuje znacznie więcej niż tylko możliwość podziwiania murów i wspaniałych widoków. Regularnie odbywają się tu pokazy rycerskie, warsztaty dawnych rzemiosł, a nawet możliwość wybicia pamiątkowej monety. Ze szczytu wieży zamkowej rozciąga się przepiękna panorama na okolice – przy dobrej pogodzie widać nawet odległe pasma Gór Świętokrzyskich.
Warto połączyć wizytę w zamku ze spacerem po urokliwym miasteczku Chęciny, gdzie można znaleźć ciekawe kamienice i synagogę, a także skosztować lokalnych specjałów w przytulnych restauracjach.
4. Bałtów – JuraPark i kompleks atrakcji
Bałtów to miejsce, gdzie każdy staje się na chwilę dzieckiem. Ten kompleks rozrywkowo-edukacyjny powstał wokół sensacyjnego odkrycia śladów dinozaurów w okolicy i szybko stał się jedną z największych atrakcji turystycznych województwa świętokrzyskiego.
JuraPark to sercem kompleksu – gigantyczny park z ponad 100 modelami dinozaurów w naturalnych rozmiarach. Spacerując wśród prehistorycznych gigantów, można odbyć fascynującą podróż przez dzieje Ziemi. Ale to nie wszystko! Bałtów oferuje także:
- Park rozrywki z kolejkami i atrakcjami dla najmłodszych
- Zwierzyniec bałtowski – mini zoo z egzotycznymi zwierzętami
- Prehistoryczne oceanarium – multimedialna wystawa o morskich głębinach
- Sabathówkę – wioskę czarownic z atrakcjami nawiązującymi do lokalnych legend
- Spływ tratwami po malowniczej rzece Kamiennej
Bałtów to miejsce, gdzie można spędzić nie tylko niedzielę, ale cały weekend – i wciąż będzie mało czasu, by zobaczyć wszystkie atrakcje tego niezwykłego kompleksu rozrywki i edukacji.
5. Sandomierz – perła Świętokrzyskiego
Choć administracyjnie należy do województwa świętokrzyskiego, Sandomierz wydaje się żyć własnym życiem, zanurzony w swojej bogatej historii. To prawdziwe miasto-muzeum, gdzie na każdym kroku można natknąć się na zabytki i ciekawe miejsca. Wąskie, brukowane uliczki starego miasta, majestatyczna Brama Opatowska, renesansowy ratusz czy gotycka katedra – wszystko to tworzy niepowtarzalny klimat, który przyciąga turystów i… filmowców. To właśnie tu kręcono popularne sceny serialu „Ojciec Mateusz”.
Obowiązkowym punktem wizyty w Sandomierzu jest spacer Podziemną Trasą Turystyczną – systemem korytarzy pod miastem, które służyły niegdyś jako magazyny kupieckie. Równie fascynujący jest Wąwóz Królowej Jadwigi – malowniczy lessowy parów o ścianach sięgających nawet 10 metrów.
A gdy zmęczycie się zwiedzaniem, warto zatrzymać się w jednej z przytulnych kawiarni na rynku i skosztować lokalnych specjałów, na przykład słynnych sandomierskich lodów czy ciasta z miejscowych jabłek.
6. Krzemionki Opatowskie – neolityczne kopalnie krzemienia
Jeśli jesteście zainteresowani prehistorią, to Krzemionki Opatowskie to miejsce, którego nie możecie pominąć. To jeden z najcenniejszych zabytków archeologicznych w Europie – neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego, działające od około 3900 do 1600 roku p.n.e.
Podczas zwiedzania można zobaczyć rekonstrukcje neolitycznych szybów i korytarzy wydobywczych oraz dowiedzieć się, jak nasi przodkowie wydobywali i obrabiali krzemień, używając jedynie prymitywnych narzędzi z rogów, kości i kamienia. W 2019 roku Krzemionki zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co dodatkowo podkreśla ich unikatową wartość.
To naprawdę niesamowite doświadczenie – zejść pod ziemię i znaleźć się w miejscu, gdzie ludzie pracowali ponad 5000 lat temu. Taka podróż w czasie zmienia perspektywę i pozwala docenić drogę, jaką przeszła ludzkość.

7. Ujazd – ruiny zamku Krzyżtopór
Zamek Krzyżtopór w Ujeździe to jedna z najbardziej imponujących ruin w Polsce. Ta ogromna rezydencja magnacka została zbudowana w pierwszej połowie XVII wieku przez wojewodę sandomierskiego Krzysztofa Ossolińskiego. Budowla była pełna symboliki – miała 365 okien (jak dni w roku), 52 sale (jak tygodnie), 12 wielkich sal balowych (jak miesięcy) i 4 wieże (jak pory roku).
Choć zamek został zniszczony podczas potopu szwedzkiego i nigdy nie odzyskał dawnej świetności, jego ruiny robią ogromne wrażenie. Masywne mury, pozostałości fortyfikacji i ogromne dziedzińce pozwalają wyobrazić sobie przepych, jaki musiał tu niegdyś panować. Szczególnie magicznie zamek prezentuje się o zachodzie słońca, gdy ostatnie promienie podświetlają stare mury.
W sezonie letnim na zamku organizowane są różne wydarzenia – od pokazów rycerskich po koncerty muzyki dawnej. Dla miłośników legend i opowieści o duchach – podobno w ruinach Krzyżtoporu można spotkać ducha wojewody Ossolińskiego, który przechadzając się po korytarzach, nadal dogląda swojej wspaniałej rezydencji.
8. Święta Katarzyna i Łysica
Święta Katarzyna to urocza miejscowość u stóp najwyższego szczytu Gór Świętokrzyskich – Łysicy (612 m n.p.m.). To idealne miejsce wypadowe dla miłośników górskich wędrówek. Czerwony szlak prowadzący z centrum miejscowości na szczyt Łysicy to jedna z najbardziej popularnych tras w regionie. Po drodze można podziwiać malownicze lasy Puszczy Jodłowej i unikalne gołoborza.
Sama miejscowość również ma wiele do zaoferowania. Warto odwiedzić klasztor Bernardynek z XVII wieku z cudownym źródełkiem, któremu przypisuje się właściwości lecznicze. Legenda głosi, że woda z tego źródła pomaga zwłaszcza na choroby oczu.
Wycieczka na Łysicę to propozycja dla tych, którzy lubią aktywny wypoczynek na łonie natury. Trasa nie jest szczególnie trudna, ale zapewnia satysfakcję ze zdobycia najwyższego szczytu Gór Świętokrzyskich i nagradza pięknymi widokami.
9. Kielce – stolica regionu
Kielce, choć często pomijane przez turystów spieszących do bardziej „widowiskowych” atrakcji regionu, mają wiele do zaoferowania. To miasto o bogatej historii, które w ostatnich latach przeszło prawdziwą metamorfozę i stało się nowoczesnym, przyjaznym miejscem.
Centrum miasta to urokliwy rynek z kolorowymi kamienicami i licznymi kawiarniami. Nieopodal wznosi się Wzgórze Zamkowe z Pałacem Biskupów Krakowskich – perłą polskiego baroku. Wewnątrz pałacu znajduje się oddział Muzeum Narodowego z imponującą kolekcją polskiego malarstwa.
Miłośnicy przyrody powinni odwiedzić Kadzielnia – dawny kamieniołom przekształcony w rezerwat przyrody z malowniczym jeziorkiem i amfiteatrem, gdzie latem odbywają się koncerty. Warto też zajrzeć do Parku Miejskiego czy Ogrodu Botanicznego.
Dla rodzin z dziećmi ciekawą propozycją będzie wizyta w Centrum Geoedukacji na Wietrzni, gdzie można dowiedzieć się więcej o geologicznej historii regionu, czy w Energetycznym Centrum Nauki, gdzie nauka staje się zabawą.
10. Pacanów – Europejskie Centrum Bajki
Pacanów to nie tylko legendarny cel podróży Koziołka Matołka, ale także prawdziwe królestwo bajek, które zachwyci zarówno dzieci, jak i dorosłych.
Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka to nowoczesny kompleks edukacyjno-rozrywkowy, gdzie dzieci mogą zanurzyć się w świecie ulubionych postaci z bajek. Interaktywne wystawy, warsztaty, spektakle teatralne i spotkania z autorami książek dla dzieci – to tylko niektóre z atrakcji oferowanych przez centrum.
Budynek centrum już sam w sobie jest atrakcją – kolorowa, futurystyczna konstrukcja wyróżnia się w krajobrazie małego miasteczka. Wewnątrz czekają multimedialne ekspozycje, które w kreatywny sposób wprowadzają dzieci w świat literatury i sztuki. A wszystko to w towarzystwie sympatycznego Koziołka Matołka, który po prawie stu latach od stworzenia przez Kornela Makuszyńskiego, wciąż podbija serca kolejnych pokoleń dzieci.
Atrakcje w Świętokrzyskim – Cenne wskazówki
Przed wycieczką w Świętokrzyskie warto pamiętać o kilku praktycznych kwestiach:
Atrakcja | Czas zwiedzania | Najlepszy okres | Uwagi |
---|---|---|---|
Święty Krzyż | 2-3 godziny | Cały rok | W niedziele odbywają się msze święte, co może utrudnić zwiedzanie |
Jaskinia Raj | 1 godzina | Cały rok | Konieczna wcześniejsza rezerwacja, ograniczona liczba miejsc |
Zamek w Chęcinach | 2-3 godziny | Kwiecień-październik | Pokazy rycerskie głównie w weekendy |
Bałtów – JuraPark | Cały dzień | Maj-wrzesień | Bilety łączone są bardziej opłacalne |
Sandomierz | 1 dzień | Kwiecień-październik | Warto zarezerwować przewodnika |
Krzemionki Opatowskie | 2-3 godziny | Cały rok | Zamknięte w poniedziałki |
Zamek Krzyżtopór | 2 godziny | Kwiecień-październik | Słabe oświetlenie, warto mieć latarkę |
Święta Katarzyna i Łysica | 4-5 godzin | Maj-październik | Wygodne buty trekkingowe konieczne |
Kielce | 1 dzień | Cały rok | W niedziele muzea mają darmowy wstęp |
Pacanów | 3-4 godziny | Cały rok | Specjalne wydarzenia w weekendy |
Przemieszczanie się po województwie świętokrzyskim własnym samochodem jest zdecydowanie najwygodniejszą opcją, choć wiele atrakcji jest dostępnych również komunikacją publiczną.
Najlepiej zaplanować trasę tak, by połączyć kilka pobliskich atrakcji – na przykład Chęciny, Jaskinię Raj i Kielce można zwiedzić jednego dnia. Podobnie Święty Krzyż i Święta Katarzyna leżą na tyle blisko siebie, że można je połączyć w jedną wycieczkę.
Warto zabrać ze sobą wygodne buty i odpowiednie ubranie – nawet w ciepłe dni w jaskiniach czy na górskich szlakach może być chłodno. Nie zapomnijcie też o aparacie fotograficznym – widoki będą tego wymagać!
Ciekawostki o województwie świętokrzyskim
- Dinozaury w świętokrzyskim – W okolicach Bałtowa odkryto liczne tropy dinozaurów, co dowodzi, że te prehistoryczne gady spacerowały kiedyś po terenach dzisiejszego województwa świętokrzyskiego.
- Magiczne Sabaty – Łysa Góra przez wieki uważana była za miejsce spotkań czarownic. Według legend, w noc świętojańską odbywały się tam sabaty, czyli zgromadzenia czarownic, które przybywały na miotłach z całej Polski.
- Najstarsze góry w Europie – Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych gór w Europie. Ich wiek szacuje się na około 500 milionów lat, co czyni je starszymi od Alp czy Karpat o setki milionów lat.
- Ukryte skarby – W czasie II wojny światowej na zamku Krzyżtopór Niemcy podobno ukryli część zrabowanych polskich dzieł sztuki. Do dziś krążą legendy o ukrytych w podziemiach zamku skarbach.
- Filmowa kariera – Sandomierz zyskał ogromną popularność dzięki serialowi „Ojciec Mateusz”, gdzie „gra” fikcyjne miasteczko Sandomierz. Paradoksalnie, serial nakręcono w prawdziwym Sandomierzu, używając jego rzeczywistej nazwy!
- Pacanów naprawdę istnieje – Wiele osób wychowanych na przygodach Koziołka Matołka myślało, że Pacanów to fikcyjne miejsce. Tymczasem to prawdziwe miasteczko, które świetnie wykorzystało swoją literacką sławę.
- Świętokrzyska pustynia – W okolicach Buska-Zdroju znajduje się prawdziwa pustynia. Pustynia Błędowska jest oczywiście mniejsza od Sahary, ale jej wydmy i piaszczyste tereny robią niemałe wrażenie.
- Świętokrzyski Sztetl – Przed II wojną światową w regionie świętokrzyskim istniała bardzo liczna społeczność żydowska. Szczególnie w Chmielniku, gdzie do dziś można podziwiać odrestaurowaną synagogę i ślady dawnej kultury żydowskiej.
- Zapomniane uzdrowiska – Oprócz słynnego Buska-Zdroju, w województwie świętokrzyskim istnieje kilka mniej znanych uzdrowisk, jak Solec-Zdrój, które słyną z wód siarczkowych o wyjątkowych właściwościach leczniczych.
- Krzemień pasiasty – Tylko w regionie świętokrzyskim występuje unikatowy kamień półszlachetny – krzemień pasiasty. Ten charakterystyczny materiał, z charakterystycznymi ciemnymi pasami, był wykorzystywany do produkcji biżuterii już w neolicie.
Atrakcje województwa świętokrzyskiego – Czy warto jechać?
Województwo świętokrzyskie, choć niewielkie, oferuje ogromne bogactwo atrakcji. Od magicznych gór i tajemniczych jaskiń, przez średniowieczne zamki i urocze miasteczka, aż po nowoczesne centra rozrywki – każdy znajdzie tu coś dla siebie.
Niedzielna wycieczka w Świętokrzyskie to doskonały sposób na relaks, edukację i aktywny wypoczynek jednocześnie – to inwestycja w wspomnienia, które pozostaną z wami na długo.
Niezależnie od tego, czy jesteście miłośnikami historii, przyrody, aktywnego wypoczynku, czy po prostu szukacie miejsca na rodzinną wycieczkę – Świętokrzyskie was nie zawiedzie i zdecydowanie warto tam pojechać. Ten region ma w sobie coś magicznego – może to ślad po czarownicach, które według legend wciąż zbierają się na Łysej Górze?
Zaplanujcie już teraz swoją niedzielną wycieczkę i odkryjcie uroki województwa świętokrzyskiego. Gwarantuję, że będziecie chcieli wracać!

ZOBACZ: Gdzie jest najwięcej atrakcji w Polsce | Gdzie jechać na 3 dni w Polsce | Gdzie jechać w niedzielę na Śląsku